Przestrzegaj. Chroń. Pomagaj!
Przed nami 20 marca, Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej. W tym roku odbywa się pod hasłem „Zdrowa jama ustna to uśmiech na całe życie”. W tym dniu mówimy nie tylko o zdrowych zębach ale także o zdrowej śluzówce, dziąsłach, języku, o zachowaniu czujności onkologicznej.
O raku jamy ustnej
Rak płaskonabłonkowy jamy ustnej to groźna i podstępnie przebiegająca choroba. Zajmuje drugie miejsce wśród nowotworów złośliwych głowy i szyi. Późne jego wykrycie powoduje śmiertelność rzędu 40-50% w ciągu 5-ciu lat. I ten wynik jest niezmienny od lat.
Pozostali pacjenci, po skomplikowanym leczeniu chirurgicznym, żyją z dużymi okaleczeniami w obrębie twarzy i bardzo obniżonym komfortem życia z powodu trudności w połykaniu, mówieniu, żuciu i oddychaniu.
Rak jamy ustnej dotyczy najczęściej:
- języka,
- dna jamy ustnej,
- wargi zwłaszcza dolnej,
- błony śluzowej policzków, dziąseł, podniebienia twardego
Podstawową grupą, u której najczęściej diagnozowany jest rak jamy ustnej, są osoby po 40 roku życia, używające wyrobów tytoniowych i nadużywające alkoholu.
Czynnikami kancerogennymi są również przewlekłe urazy warg w jamie ustnej (nagryzanie, ucisk protezą itp.), narażenie na promieniowanie UV i jonizujące (np. leśnicy, rolnicy, żeglarze) oraz choroba nowotworowa lub nowotwory w rodzinie.
W ostatnich latach obserwuje się znaczący wzrost zachorowań na nowotwory jamy ustnej spowodowane wirusem HPV. W tym wypadku, podwyższone ryzyko dotyczy osób pomiędzy 18–39 rokiem życia, które są aktywne seksualnie i mogą być zakażone wirusami brodawczaka HPV 16 i 18.
O roli lekarza dentysty jako lekarza pierwszego kontaktu w profilaktyce onkologicznej jamy ustnej.
Zadaniem stomatologa jest:
- Diagnoza i leczenie nie tylko chorych zębów lecz również tkanek miękkich jamy ustnej.
Aż 70% przypadków raka płaskonabłonkowego jamy ustnej poprzedzonych jest zmianami przednowotworowymi, takimi jak utrzymujące się czerwone lub białe plamy na błonie śluzowej (erytroplakia i leukoplakia), niegojące się mimo leczenia nadżerki, owrzodzenia, itp. - Dokładne rutynowe badanie każdego pacjenta (zewnątrz i wewnątrzustne) pod kątem objawów nowotworu głowy i szyi.
Przy każdej potencjalnie podejrzanej zmianie niezbędne jest wykonanie biopsji i badania histopatologicznego.
Mimo długoletnich badań dotyczących raka jamy ustnej, jego etiopatogenezy, skutecznych metod diagnostyki i leczenia, wciąż najskuteczniejsza pozostaje wczesna i prawidłowa diagnostyka podczas rutynowej kontroli stanu zdrowia błony śluzowej przez lekarza dentystę. Umożliwia to wdrożenie terapii we wczesnym stadium raka, ograniczając zasięg leczenia chirurgicznego, co wpływa na znacznie lepszą jakość życia pacjentów po wyleczeniu.
O edukacji i minimalnej interwencji antynikotynowej (metoda 5P)
Podczas wizyty stomatolog powinien poinformować pacjenta o zagrożeniach związanych z patologicznymi zmianami w obrębie jamy ustnej oraz wyjaśnić, jak istotne jest dbanie o higienę jamy ustnej i jakie zachowania potęgują ryzyko choroby.
Ponieważ jednym z najbardziej kancerogennych czynników raka jamy ustnej jest nikotynizm to każdy stomatolog powinien wobec swoich pacjentów podjąć próbę minimalnej interwencji antynikotynowej (MIA). Jest to około trzyminutowa rozmowa z pacjentem, opierającą się najczęściej na zasadzie „pięciu P”:
- Pytaj pacjenta, przy każdym kontakcie z nim, czy pali tytoń.
- Poradź aby przestał palić, wzmacniaj motywację.
- Planuj z pacjentem rozpoczęcie terapii antynikotynowej.
- Pomagaj mu w wyborze właściwej terapii odwykowej, spróbuj ustalić datę całkowitego zerwania z nałogiem.
- Pamiętaj o ocenie gotowości pacjenta do zaprzestania palenia.
Więcej na stronie https://www.zusmiechem.org.pl/488,minimalna-interwencja-antynikotynowa; https://www.zusmiechem.org.pl/558,palenie-i-uzywanie-tytoniu
O profilaktyce i samokontroli
Profilaktyka wtórna – to przeciwdziałanie skutkom choroby poprzez wczesne rozpoznanie, czyli przesiewowe badanie stomatologiczne oraz badanie okresowe (nowotwory jamy ustnej najczęściej poprzedzane są przez stany przednowotworowe, zwiększające ryzyko rozwinięcia się raka).
Zasady postępowania klinicznego pokazuje schemat:
Rys 1. Zasady postępowania klinicznego – tabela.
Samokontrola pacjenta – to samodzielna ocena stanu zdrowia jamy ustnej. Aby pacjent mógł tego dokonać, stomatolog lub higienistka musi mu przekazać podstawową wiedzę na temat niepokojących objawów i sposobu wykonania samobadania.
Samokontrolę pacjent wykonuje w dwóch etapach:
– oglądanie (prawidłowa błona śluzowa jamy ustnej jest gładka, lśniąca, bladoróżowa i wilgotna).
– dotyk (sprawdzamy czy nie ma wyczuwalnych zgrubień lub guzków na błonie śluzowej)
https://www.zusmiechem.org.pl/713,samokontrola
