Czy wiesz, że…?
Rak jamy ustnej to groźna i podstępnie przebiegająca choroba. Późne wykrycie nowotworu powoduje śmiertelność rzędu 40-50 proc. w ciągu 5-ciu lat. Pozostali pacjenci, po skomplikowanym leczeniu chirurgicznym, żyją z dużymi okaleczeniami w obrębie twarzy i bardzo obniżonym komfortem życia. Z powodu utraconych tkanek mogą występować trudności w połykaniu, mówieniu, żuciu i oddychaniu. Jest to drugi pod względem częstości występowania w Polsce, po raku krtani, nowotwór złośliwy rejonu głowy i szyi.
Czy wiesz jakie są czynniki ryzyka zachorowania?
- wiek powyżej 40 lat, płeć męska,
- palenie papierosów i używanie wyrobów tytoniowych teraz lub w przeszłości (rak jamy ustnej należy do nowotworów tytoniozależnych),
- nadużywanie alkoholu,
- tytoń + alkohol (zwiększa zachorowalność ok. 15 razy),
- zakażenie wirusem HPV 16 i 18 (osoby mające wielu partnerów seksualnych, uprawiające seks oralny),
- przewlekłe urazy warg i w jamie ustnej (nagryzanie, ucisk protezą itp.),
- narażenie na promieniowanie UV i jonizujace (np. leśnicy, rolnicy, żeglarze),
- zła higiena jamy ustnej, nieodpowiednia dieta,
- choroba nowotworowa lub nowotwory w rodzinie.
Rak jamy ustnej to nowotwór złośliwy dotyczący najczęściej:
- języka,
- dna jamy ustnej,
- wargi, zwłaszcza dolnej,
- dziąsła,
- policzka,
- podniebienia.
Objawy nowotworów jamy ustnej:
- niegojące się, łatwo krwawiące, zwykle niebolesne owrzodzenie w obrębie warg, języka, dziąseł lub na wewnętrznej stronie policzków,
- wyczuwalny guzek lub zgrubienie w jamie ustnej,
- białe lub czerwone plamki na dziąsłach, języku lub błonie śluzowej,
- utrata czucia, drętwienie warg, języka lub wewnątrz jamy ustnej,
- obrzęk żuchwy lub szczęki powodujący złe dopasowanie noszonej wcześniej protezy,
- trudności z żuciem i połykaniem,
- nagle pojawiające się seplenienie, zmiana barwy głosu, uczucie dławienia,
- przeszkody w gardle bez znanej przyczyny,
- ograniczona ruchomość i bóle języka.
Wczesna diagnostyka to wyższy wskaźnik przeżywalności
Wskaźnik przeżywalności, tak jak w przypadku innych nowotworów, związany jest ściśle ze stadium zaawansowania choroby – dlatego tak istotna jest wczesna diagnostyka. W większości przypadków zachorowaniu na raka jamy ustnej można by zapobiec gdyby stomatolog, laryngolog, internista lub sam pacjent zwrócili uwagę na zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej, widoczne gołym okiem. Oczywiście nie wszystkie one mają charakter nowotworowy, ale jeżeli coś nie znika lub nie goi się przez dwa, trzy tygodnie to wymaga wnikliwej diagnozy lekarskiej.
Według współczesnych zaleceń: jeśli po wdrożeniu leczenia zmiana nie goi się w ciągu dwóch tygodni, należy skierować pacjenta na bardziej wnikliwą diagnostykę.
Co może niepokoić?
- niegojąca się dłuższy czas nadżerka, zmiana o charakterze białym, czerwonym, biało-czerwonym,
- krwawienie – inne, niż z dziąseł,
- trudności w mowie, połykaniu,
- uczucie drętwienia, w tym drętwienia języka,
- przewlekła chrypka,
- inne choroby nowotworowe mogą również manifestować się w jamie ustnej zanim pacjent zostanie prawidłowo zdiagnozowany np. białaczka.
Bądź czujny. Co możesz zrobić sam?
Oglądaj w dobrym świetle, przed lustrem, swoją jamę ustną włącznie z gardłem i migdałkami. Zwróć uwagę na:
- czerwień wargową,
- język,
- dno jamy ustnej,
- błonę śluzową policzków,
- trójkąt za ostatnimi zębami trzonowymi (trójkąt zatrzonowcowy).
Instrukcję wykonania samokontroli znajdziesz w zakładce profilaktyka →
Ważnym elementem profilaktyki nowotworowej jest dokładne badanie błony śluzowej jamy ustnej, głowy i szyi podczas rutynowych wizyt stomatologicznych. Nowotwory wcześnie wykryte i właściwie leczone są w 80 proc. przypadków uleczalne.
Źródła:
https://makesensecampaign.eu (dostęp z 04.12.2023)
https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/107519,rak-jamy-ustnej (dostęp z 20.07.2023)
https://izba-lekarska.pl/numer/numer-52015/nowotwory-jamy-ustnej/ (dostęp z 20.07.2023)
https://www.gov.pl/web/zdrowie/program-profilaktyki-nowotworow-glowy-i-szyi (dostęp z 04.12.2023)